Jak przebiega utylizacja odpadów?

Kwestia utylizacji odpadów podnoszona jest na wielu poziomach. W wymiarze społeczno-ekologicznym pojawia się na równi z takimi hasłami jak ochrona środowiska, na co składa się między innymi segregacja odpadów z myślą o recyklingu, czym jest późniejsze wykorzystanie odpadów jako surowców wtórnych. Utylizacja odpadów może też oznaczać konkretne metody postępowania z nimi już w momencie, kiedy trafią na wysypisko, a miejsce to musi spełniać określone normy, pozwalające między innymi na unieszkodliwianie odpadów, które takiego działania wymagają. Pod względem prawnym zaś utylizacja odpadów jest częścią większej całości znanej pod nazwą gospodarka odpadami i wymusza trzymanie się pewnych wytycznych, precyzujących m.in. składowanie odpadów. Z kolei za niezgodne z literą prawa gospodarowanie śmieciami grożą konsekwencje, takie jak mandaty, grzywny czy kary pozbawienia wolności. 

Spis treści

1. Co to jest utylizacja odpadów?
2. Recykling odpadów komunalnych
3. Utylizacja gruzu
4. Gospodarowanie odpadami niebezpiecznymi
5. Jak przeprowadza się przygotowanie do utylizacji?
6. Tylko legalne składowiska — dlaczego to tak ważne?

Co to jest utylizacja odpadów?

Na przykładzie powyższych przytoczonych rozumień utylizacji śmieci łatwo zauważyć, że nie istnieje jedna, ścisła definicja. Słownikowe rozumienie utylizacji skieruje nas do języka francuskiego i słowa utilisation, co oznacza stosowanie. Utylizacja odpadów rozumiana w ten sposób rzeczywiście może mieć związek ze stosowaniem, zastosowaniem, użyciem odpadów. Czym ono jest? Użycie odpadów to nic innego jak wspomniany wcześniej recykling, czyli odzysk surowców wtórnych. Dzięki temu, że odpady segregowane są wg określonego surowca, następuje klasyfikacja odpadów pod względem możliwości pozyskania z nich ponownie danego surowca. W ten właśnie sposób odpady, czyli z założenia niepotrzebne nam już przedmioty wykonane z papieru, tworzyw sztucznych, metali, szkła, a nawet gruz po budowie czy remoncie, mogą okazać się przydatne i pożądane, przyczyniając się do wypełnienia luki zapotrzebowania na dany surowiec. Utylizacja jest więc procesem, który sprawia, że odpady znajdują ponownie zastosowanie w formie pozyskanego z nich surowca. Stają się ponownie użyteczne. 

Recykling odpadów komunalnych

Aby utylizacja odpadów i związany z tym recykling odpadów przebiegał prawidłowo, wdrożyć trzeba postępowanie, które umożliwi odpowiedni przebieg tego procesu. Zaczyna się on już w momencie umieszczania w koszu zwykłych odpadów komunalnych. Od pewnego czasu wszystkich nas obejmuje obowiązek segregacji śmieci. Odpady zatem trafiają do osobnych pojemników na papier, tworzywa sztuczne, metale, odpady szklane, odpady biologiczne pochodzenia roślinnego i mieszane. Dzięki temu, że segregujemy śmieci, kiedy trafią one na składowisko, są już wstępnie posortowane, co znacznie ułatwia dalszy proces prowadzący do tego, by pozyskać surowce wtórne. Materiały, które można wykorzystać poddawane są recyklingowi, a te, z których nie można wtórnie pozyskać żadnych surowców czy po prostu produkty uboczne —  likwiduje się, często poprzez spalanie w specjalnie skonstruowanej do tego spalarni. Powtórne przetwarzanie śmieci, wykorzystujące różne metody utylizacji pozwala na maksymalne wykorzystanie ewentualnych, zdatnych do wykorzystania materiałów przy jednocześnie jak najniższych kosztach tego przetworzenia. Dzięki temu, że odzyskuje się surowce, które bez recyklingu poszłyby na zmarnowanie, oszczędza się na produkcji tych surowców, ochrania surowce naturalne, a także zmniejsza ilość odpadów. 

Utylizacja gruzu

Osobną kwestią jest utylizacja gruzu, który nie mieści się w definicji odpadów komunalnych. Tutaj prawidłowe gospodarowanie odpadami nie zaczyna się, tak jak w przypadku odpadów bytowych, od wyrzucenia gruzu do odpowiednich pojemników na odpady komunalne, ponieważ prawo zabrania umieszczania w nich tego rodzaju śmieci. Zanim rozpocznie się jakiekolwiek prace, których konsekwencją jest generowanie takich odpadów jak beton, cegły, odłamki kafli, ceramika łazienkowa itd. trzeba postarać się o specjalny pojemnik na tego rodzaju śmieci. Stąd też wynajmowane kontenery na gruz, stanowiące metodę na zgodne z prawem składowanie takich śmieci i umożliwiające ich wywóz oraz późniejszą obróbkę. Być może trudno wyobrazić sobie ponowne wykorzystanie gruzu, w rzeczywistości jednak jest to częstą praktyką, która wspiera szeroko rozumianą branżę budowlaną. Gruz w postaci cegieł na przykład, może być oczyszczony, a następnie trafić może do kruszarni. Rozdrabniany jest wg określonego profilu kruszywa, którym ma się stać. Kruszywo wykorzystuje się między innymi do utwardzania dróg, umacniania wałów przy rzekach, budowy boisk sportowych czy jako podsypka pod fundamenty. 

Gospodarowanie odpadami niebezpiecznymi

Nie ze wszystkich materiałów można uzyskać surowce wtórne lub zrobić to w zwykłym trybie. Do tej grupy należą chociażby odpady niebezpieczne. Ich utylizacja wiąże się z koniecznością wcześniejszego unieszkodliwiania czy też neutralizacji. Dopiero kiedy odpady zostaną odpowiednio zabezpieczone, można pozyskać z nich interesujące nas surowce, o ile będzie to nadal możliwe. Neutralizacja polega na przykład na kontakcie niebezpiecznych związków chemicznych z innymi związkami, które wzajemnie powodują zniesienie niebezpieczeństwa dla środowiska naturalnego. 

Wśród odpadów niebezpiecznych wymienia się między innymi:

1. Odpady medyczne i weterynaryjne – stanowią bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia i życia. Aby unieszkodliwić te odpady, stosuje się dezynfekcję termiczną czy też sterylizację w autoklawie lub spalanie.
2. Przeterminowane leki —  wymagają kontrolowanego zniszczenia, dlatego poleca się oddać je do apteki lub do punktu PSZOK. 
3. Paliwa, oleje, smary – mogą zawierać rtęć i siarkę lub toskyczne gazy, stanowiąc ryzyko dla zdrowia. 
4. Zużyte baterie i akumulatory —  zawierają elektrolity, ciecze i gazy, które są potencjalne niebezpieczne, gdy dojdzie do ich wycieku. Nie można dopuścić do ich przedostania się do środowiska. 
5. Odpady zawierające azbest — odkąd wykryto jego działanie kancerogenne oraz inną szkodliwość dla zdrowia (m.in. wywoływać miał choroby płuc takie jak pylica azbestowa) został wycofany z użycia. Aby móc bezpiecznie pozbyć się materiałów azbestowych, trzeba poprosić o pomoc ekspertów posiadających specjalne uprawnienia, a co za tym idzie, wyposażonych w narzędzia do bezpiecznego kontaktu z tym materiałem. 
6. Odpady chemiczne, w tym środki konserwacji, środki ochrony roślin czy odpady z przemysłowych procesów chemicznych.

Jak przeprowadza się przygotowanie do utylizacji?

Wśród metod neutralizacji, które umożliwiają bezpieczną utylizację wymienia się między innymi:

• Metody biologiczne, takie jak utylizacja tlenowa albo fermentacja metanowa. Dotyczy odpadów biologicznych, które nie są niebezpieczne! 
• Metody fizykochemiczne, takie jak fizykochemiczna dezynfekcja, zestalanie, sonochemia
• Metody termiczne, czyli spalanie —  mowa o spalaniu w piecach, w których panuje temperatura nawet ponad 1000 stopni Celsjusza lub w specjalnych komorach do spalania odpadów przemysłowych. 

Tylko legalne składowiska — dlaczego to tak ważne?

Kiedy odpady trafią na wysypisko, które posiada zabezpieczenia przed niekontrolowanym przedostawaniem się szkodliwych substancji do środowiska naturalnego i które zaopatrzone jest w narzędzia do unieszkodliwiania odpadów, szansa na katastrofę ekologiczną jest praktycznie zerowa. Nielegalnie składowane odpady zaś, czyli pozostawiane w lesie, wrzucane do zbiorników wodnych czy zakopywane, mogą być przyczyną ogromnego niebezpieczeństwa. Zatrucie wód gruntowych, rzek, przedostanie się szkodliwych substancji do gleby, narażenie na choroby i śmierć okolicznej fauny, a wreszcie niebezpieczeństwo dla człowieka to możliwy scenariusz, będący konsekwencją tak nieodpowiedzialnego i niezgodnego z prawem postępowania jak korzystanie z dzikich wysypisk śmieci. Z pewnością nie byłoby tu mowy o recyklingu pozostawionych nielegalnie odpadów, choć w obliczu tak poważnych, możliwych konsekwencji, zaprzepaszczenie możliwości uzyskania surowców wtórnych byłoby najmniejszym problem. Prawidłowa utylizacja odpadów, czy to komunalnych, czy też odpadów niebezpiecznych, zawsze wiąże się z postępowaniem zgodnie z literą prawa.

Utylizacja odpadów rozpoczyna się tak naprawdę już w momencie prawidłowej segregacji śmieci komunalnych i prawidłowego postępowania z pozostałymi odpadami. W przypadku gruzu, firma wynajmująca kontener na gruz dba o odbiór śmieci i ich późniejszy recykling. W kwestii odpadów niebezpiecznych, najlepszym wyjściem będzie oddanie ich w ręce fachowców w PSZOK-u.