E-odpady. Czym są? Jak je utylizować?

Wraz z postępem technologicznym zwiększa się w otoczeniu liczba urządzeń elektrycznych i elektronicznych. Te zaś mają ograniczoną żywotność. Prędzej czy później każde z nich zwyczajnie się zepsuje. A nawet jeśli tak się nie stanie, to z różnych powodów elektroniczne czy elektryczne urządzenia mogą na tyle stracić swoją funkcjonalność, że będę musiały zostać wymienione na nowsze. Z tym wiąże się konieczność utylizacji zużytej elektroniki. Jest to w dzisiejszych czasach niemałe wyzwanie, biorąc pod uwagę specyfikę ewentualnych zagrożeń dla środowiska naturalnego. Przyjrzyjmy się zatem problemowi e-odpadów.

Co to są e-odpady?

E-odpady są kategorią odpadów, obejmującą bardzo różnorodne urządzenia elektryczne i elektroniczne lub też pochodzące z tych urządzeń części i podzespoły. Niekiedy kategoria ta określana jest mianem WEEE, które jest skrótem od angielskiego określenia Waste Electrical and Electronic Equipment. Odpady elektryczne mają charakterystyczny skład chemiczny — substancje, z których składają się e-śmieci często bywają potencjalnie szkodliwe, choć w ich skład wchodzą też surowce cenione w recyclingu. 

Przykładem e-śmieci są duże urządzenia AGD, elektronika konsumencka czy też elektryczne narzędzia. W przypadku artykułów gospodarstwa domowego mogą być to pralki, zmywarki, piekarniki czy lodówki. Elektryka konsumencka to między innymi laptopy, monitory, telewizory czy małe AGD jak żelazka, suszarki itp. Do narzędzi zaliczyć można oczywiście wszelkie kosiarki elektryczne, wiertarki, piły elektronicznie i inne przyrządy.

Surowce wtórne z elektrośmieci

Zacznijmy od tego, co jest cennego w e-śmieciach. Mogą one zawierać surowce, które są wartościowe z punktu widzenia ich odzysku. Odzysk surowców jest, jak wiemy, kluczowy dla równowagi ekologicznej. Nie można mówić o odpowiedzialnym podejściu do gospodarowania odpadami bez usystematyzowanych procesów recyklingu, czyli właśnie odzysku surowców wtórnych. Segregacja odpadów już na stałe weszła w nawyk najmłodszym pokoleniom, a od pewnego czasu jest ona obowiązkowa dla każdego gospodarstwa domowego, co znacznie ułatwia późniejszy wywóz odpadów. Z kolei dzięki segregacji na 5 podstawowych frakcji odzysk surowców jest efektywniejszy.

Recycling elektrośmieci nie podlega wprawdzie podobnej segregacji co odpady bytowe, ale odpady elektryczne i elektroniczne nierzadko wykonane są z plastiku czy elementów metalowych, a surowce te z powodzeniem można odzyskiwać.

Jednak to nie wszystko. Nie każdy wie, że niektóre elementy urządzeń elektronicznych zawierają jeszcze inne, cenne surowce, w tym metale szlachetne, jak złoto czy srebro! Choć oczywiście ich ilość w układach scalonych jest niewielka i często występują wraz z domieszką innych substancji, to nadal możliwe jest ich odzyskanie. Dlaczego metale szlachetne znajdują się w urządzeniach elektrycznych? Złoto jest świetnym przewodnikiem prądu, możliwe jest dzięki temu zwiększenie obciążalności przewodów, czyli wartości prądu, jaka jest możliwa do przewidzenia bez przekroczenia najwyższej dopuszczalnej temperatury. 

Do produkcji przełączników, styków czy części bezpieczników stosuje się też srebro. W obwodach drukowanych łączy ze sobą ścieżki układów elektronicznych. W branży elektronicznej, elementy układów scalonych czy elektrod zawierające inne cenne metale, takie jak

• pallad,
• platyna,
• aluminium,
• miedź,

również mogą stanowić źródło surowców do odzysku.

Utylizowanie e-śmieci

1. Elektrośmieci nie mogą być umieszczane w tradycyjnych kubłach w altankach śmietnikowych, gdzie wrzucane są śmieci komunalne.
2. Śmieci elektroniczne stanowią odrębną kategorię, która wymusza gospodarowanie nimi w szczególny sposób.
3. Zbiórki elektrośmieci są niekiedy organizowane przez władze spółdzielni czy osiedla, wówczas możliwe jest składowanie odpadów tego typu w określonym czasie i ściśle wyznaczonym miejscu.

Obwarowania te istnieją dlatego, że ustawa o odpadach traktuje zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny jako odpady niebezpieczne. O ile więc kontener na śmieci doskonale sprawdzi się do wrzucania tam odpadów komunalnych, a kontener na odpady budowlano-remontowe pomieści nawet i śmieci wielkogabarytowe, to nie powinny tam trafiać elektrośmieci. Aby pozbyć się e-śmieci należy dostarczyć je do specjalnego miejsca zbiórki. Wówczas wywóz elektrośmieci poskutkuje tym, że będą one odpowiednio zabezpieczone przed szkodliwym ich oddziaływaniem na środowisko, a sama utylizacja elektrośmieci przebiegnie zgodnie z przyjętymi standardami.

Elektrośmieci — odpady niebezpieczne

Dlaczego wywóz odpadów elektrycznych i elektronicznych odbywa się na innych zasadach niż wywóz śmieci komunalnych? Zawartość substancji chemicznych i metali ciężkich to ryzyko szkodliwości dla zdrowia ludzkiego i środowiska, jeśli zostaną niewłaściwie zutylizowane. Dlatego konieczne jest ich odpowiednie rozdzielenie i przetworzenie w specjalistycznych zakładach — miejscach, gdzie odpady niebezpieczne są odpowiednio neutralizowane. Co więcej, wiele urządzeń elektronicznych zawiera np. baterie, z których może dojść do wycieku niebezpiecznych substancji, szczególnie kiedy baterie te są uszkodzone. Kiedy te substancje trafiłyby wbrew prawu na nielegalne wysypisko śmieci, mogłyby rozkładać się czy wyciekać do gleby i wody, zanieczyszczając środowisko. Takie czynniki jak opady i związana z nimi korozja czy też bardzo wysoka (lub bardzo niska) temperatura powietrza doprowadzić mogą z kolei do rozczynienia obudowy baterii i wydostania się niebezpiecznego, żrącego elektrolitu z baterii do środowiska. Baterie i akumulatory mogą zawierać również rtęć, o której toksyczności nie trzeba przekonywać, czy też ołów, metal ciężki. 

Dlatego tak ważne jest, aby nie pozbywać się elektroniki wraz z innymi śmieciami domowymi. Wiele krajów wprowadziło specjalne zasady dotyczące segregacji i utylizacji urządzeń elektrycznych, aby zminimalizować ryzyko związane z ich toksycznymi składnikami. Jest to ważne nie tylko dla naszego zdrowia, ale także dla zdrowia naszej planety. 

W trosce o nasze środowisko i zdrowie przyszłych pokoleń, właściwa utylizacja elektrośmieci staje się niezbędna. To, co wydaje się być niewinnym wyrzuceniem starego telefonu czy komputera do kosza na śmieci, może prowadzić do poważnych konsekwencji. Niechciane urządzenia elektryczne i elektroniczne zawierają toksyczne substancje, które, gdy nie zostaną zabezpieczone w specjalistyczny sposób, będą zatruwać glebę, wodę i powietrze. Dlatego tak ważne jest, abyśmy zrozumieli znaczenie właściwej utylizacji tych odpadów. Dzięki z kolei przetwarzaniu części z elektrośmieci, możemy nie tylko uniknąć skażenia środowiska, ale także odzyskać cenne surowce, takie jak metale rzadkie czy aluminium bądź miedź, które mogą być ponownie wykorzystane. Oszczędzamy w ten sposób zasoby, ale także zmniejszamy potrzebę wydobywania nowych surowców, co również jest korzystne dla naszej planety.

Gdy nadchodzi czas, aby pozbyć się starego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, pamiętajmy o odpowiednim przetworzeniu tych odpadów. Nasze małe wysiłki włożone w odpowiedni wywóz śmieci mogą mieć wielki wpływ na zachowanie czystości naszej planety dla przyszłych pokoleń. Każdy z nas może podjąć proste kroki, aby przyczynić się do tego celu. Zamiast wbrew literze prawa wyrzucać stare urządzenia elektryczne i elektroniczne do zwykłego kosza na śmieci, możemy dostarczyć je do specjalnych punktów zbierania elektrośmieci, które znajdują się w wielu społecznościach. Tam zostaną one poddane odpowiedniemu przetwarzaniu, a cenne surowce, takie jak metale czy plastik, mogą zostać odzyskane i ponownie wykorzystane.